Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2016r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Tomasz Korzeń

Sędziowie: SO Ewa Michalska

SO Marek Zwiernik /spr./

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu w dniu 04 października 2016 roku w Gorzowie Wielkopolskim na rozprawie

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o zasiłek macierzyński

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 kwietnia 2016roku, sygn. akt IV U 405/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 05 listopada 2015 r. znak (...) - (...) w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej J. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 28 lipca 2015 r. do dnia 14 grudnia 2015 r. , a w pozostałym zakresie odwołanie oddala;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  nie obciąża ubezpieczonej kosztami procesu za II instancję.

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik

VI Ua 25/16

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni J. P. wniosła odwołanie od decyzji (...) Oddział w G. W.. z dnia 05 listopada 2015 r., znak: (...)odmawiającej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 28.07.2015 r. do 25.07.2016 r.

W uzasadnieniu wskazała, iż do chwili obecnej nie ma kontaktu z pracodawcą, który nie wyraził zgody na udzielenie urlopu macierzyńskiego. Wskazała nadto, iż nie otrzymała także świadectwa pracy, a obecnie pozostaje bez środków do życia, gdyż nie może się zarejestrować w PUP w G. W.. jako osoba bezrobotna.

W odpowiedzi na odwołanie strona pozwana wniosła o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów stanowiących podstawę przyznania i wpłaty zasiłku macierzyńskiego, którymi są zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego oraz zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego. Organ rentowy podniósł, iż wniosek J. P. z dnia 11.08.2015 r. nie zawiera zgody pracodawcy na udzielenie urlopu macierzyńskiego.

Wyrokiem z dnia 20.04.2016 r. Sąd Rejonowy przyznał J. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 28.07.2015 r. do 25.07.2016 r. zmieniając w tym zakresie decyzję organu rentowego z dnia 05.11.2015 r.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni od dnia 01.08.2014 r. jest zatrudniona w P.P.H.U. Piekarnia (...) w G. W.. na podstawie umowy zawartej na czas nieokreślony na stanowisku pomocnika piekarza, z miesięcznym wynagrodzeniem 1680 zł brutto.

Pracodawca, płatnik składek Ł. K. zgłosił wnioskodawczynię do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy o pracę z dnia 01.11.2014 r., opłacał składki, a wnioskodawczyni nie była wyrejestrowana i od dnia 01.11.2014 r. podlegała ubezpieczeniu z tytułu umowy o pracę.

J. P. w dniu (...) urodziła dziecko.

Wnioskodawczyni dnia 04.08.2015 r. zł złożyła w (...) Oddział w G. W.. wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego – urlopu rodzicielskiego w wymiarze kolejno 6 tygodni i 26 tygodni w wysokości 80% podstawy wymiaru za cały okres korzystania z ww. urlopów.

Pismem z dnia 20.08.2015 r. (...) Oddział w G. W.. wezwał pracodawcę Ł. K. do wypełnienia druku Z-3 (zaświadczenia płatnika składek) zasiłku macierzyńskiego dla wnioskodawczyni. Z dniem 15.09.2015 r. (...) Oddział w G. W.. ponaglił Ł. K. o wypełnienie ww. zaświadczenia, jednak bezskutecznie.

Wnioskodawczyni nie składała pracodawcy wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego. Ł. K. wiedział o ciąży pracownicy, wiedział kiedy wnioskodawczyni urodziła dziecko. J. P. wysyłała wiadomości sms do pracodawcy, telefonowała, jeździła do niego do domu w celu nawiązania kontaktu, jednak bezskutecznie.

Decyzją z dnia 05.11.2015 r. (...) Oddział w G. W.. odmówił prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 28.07.2015 r. do 25.07.2016 r. z uwagi na brak wyrażonej przez pracodawcę zgody.

Ubezpieczona otrzymywała zasiłek chorobowy od dnia 22.12.2014 r. do 02.02.2015 r. oraz od 16.02.2015 r. do 03.08.2015 r.

Obecnie J. P. nadal zatrudniona jest w P.P.H.U. Piekarnia (...), nie otrzymała od pracodawcy świadectwa pracy., nie otrzymuje zasiłków z PUP w G. W.., ani z ZUS.

Sąd I instancji zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż ustalając stan faktyczny w sprawie Sąd oparł się na dowodach z powołanych dokumentów, których wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała oraz na dowodzie z przesłuchania wnioskodawczyni.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25.06.1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159), zwanej dalej ustawą zasiłkową: zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego, albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.

Według art. 29 ust. 5 ustawy przysługuje on przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy , jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, z zastrzeżeniem ust. 6.

Przepis § 18 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02 kwietnia 2012 roku w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2014.1594), zwane dalej rozporządzeniem stanowi, że dowodami stanowiącymi podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego są:

1) w przypadku pracownika – zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie dodatkowego urlopu;

Z powyższego przepisu § 18 rozporządzenia wynika więc
iż podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego m.in.
za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w przypadku ubezpieczonego, stanowią odpowiednie zaświadczenia pracodawcy.

W myśl art. 179 ze znaczkiem 1 § 1 k.p. Pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 ^1a § 1 k.p. zaś zgodnie z § 5. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wnioski, o których mowa w § 1.

Dalsza regulacja art. 182 ¹ k.p. wskazuje, że dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo albo w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej – w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.

Bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze określonym w art. 182 ^1a § 1 k.p. pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26 tygodni - niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Także i w tym przypadku ustawa stanowi, że urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu ( art. 182 ^1a § 3 k.p. ).

Wniosek odwołującej z dnia 04.08.2015 r. dotyczył przyznania dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie również urlopu rodzicielskiego.

Jak ustalił sąd J. P. złożyła wniosek o przyznanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie również urlopu rodzicielskiego bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.., a wraz z wnioskiem, z uwagi na brak kontaktu z pracodawcą nie złożyła stosownego zaświadczenia płatnika składek niezbędnego do otrzymania zasiłku macierzyńskiego. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz zeznań wnioskodawczyni wynika, iż J. P. już w trakcie przebywania na zwolnieniu chorobowym w ciąży miała utrudniony kontakt z pracodawcą. Po urodzeniu dziecka wysyłała smsy, dzwoniła, a także jeździła w miejsce zamieszkania Ł. K. celem nawiązania z nim kontaktu, jednak bezskutecznie. W tym miejscu wskazać także należy, iż sąd wielokrotnie wzywał pracodawcę do stawiennictwa w sądzie celem przesłuchania jako świadka. Na rozprawie w dniu 15.03.2015 r. Sąd postanowił Ł. K. doprowadzić na termin rozprawy przez funkcjonariuszy Policji, jednak bezskutecznie, z uwagi na fakt, iż nie zastano świadka pod wskazanym adresem.

W tym miejscu wskazać należy, iż wnioskodawczyni podlegała od dnia 01.11.2014 r. ubezpieczeniu z tytułu umowy o pracę oraz, iż wszelkimi możliwymi sposobami próbowała z pracodawca nawiązać kontakt i poinformować go zarówno o porodzie, jak i o woli skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie również urlopu rodzicielskiego. Ostatecznie wnioskodawczyni złożyła wniosek bezpośrednio do (...) Oddział w G. W.. bez stosownego zaświadczenia pracodawcy, które było niemożliwe do uzyskania z uwagi na całkowity brak kontaktu z Ł. K.. Sąd ustalił, iż pracodawca, jako płatnik składek był dwukrotnie wzywany przez Zakład do dostarczenia stosownego zaświadczenia, jednak bezskutecznie, co skutkowało wydaniem zaskarżonej decyzji o odmowie przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w G. W.. uznał, iż wskutek niedołączenia ww. zaświadczenia pracodawca nie wyraził wnioskodawczyni zgody na wnioskowane urlopy, a tym samym brak jest podstaw do przyznania prawa do zasiłku.

Z uwagi na powyższe i na podstawie ww. przepisów prawa w pierwszej kolejności wskazać należy, iż pracodawca ma obowiązek udzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w przypadku wystąpienia przez pracownika z takim wnioskiem.

Pomimo nieotrzymania od pracodawcy wymaganego prawem zaświadczenia, wnioskodawczyni nabyła prawo do świadczeń w postaci zasiłku macierzyńskiego. Jak ustalono bowiem w sprawie J. P. podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz w trakcie trwania ubezpieczenia ( pozostawania w stosunku pracy ) urodziła dziecko.

Odnosząc się zaś do stosowania przez organ rentowy § 18 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wskazać należy, iż zdaniem Sadu ów przepis jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Na wstępie rozważań w zakresie niezgodności z Konstytucją RP § 18 pkt. 2 w/w rozporządzenia wskazać należy, iż zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, sędziowie w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości są związani tylko Konstytucją oraz ustawami. Z powyższego przepisu wynika, że skład orzekający w konkretnej sprawie rozważając, czy akt prawny podustawowy, (np. rozporządzenie), jest niezgodny z Konstytucją, może w tej sprawie pominąć określoną normę prawną tego rozporządzenia przy podejmowaniu rozstrzygnięcia, gdyż wydaje je wówczas wyłącznie na podstawie przepisów Konstytucji oraz ustawy. Regulacja ta nie pozostawia zatem wątpliwości, iż Sąd, składający się przecież z sędziów, nie jest związany przepisami podustawowymi, które w razie potrzeby może zakwestionować (por. wyrok NSA z 10 stycznia 2006 r., sygn. akt I FSK 402/05, nie publ.). Stąd też w praktyce judykatury możliwość odmowy zastosowania, w konkretnym przypadku, podustawowego przepisu z powodu jego sprzeczności z ustawą i Konstytucją jest w pełni aprobowana. Spośród najnowszych orzeczeń dotyczących tej kwestii wskazać należy wyrok składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia 2006 r., sygn. akt I OPS 4/05, w którym stwierdzono, że sąd administracyjny posiada kompetencję do oceny, czy przepis rozporządzenia jest zgodny z ustawą i Konstytucją RP oraz że może odmówić zastosowania przepisu obowiązującego rozporządzenia z tego powodu, że przepis ten w ocenie sądu jest niezgodny z ustawą i Konstytucją RP. W powołanym wyroku, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że uprawnienie każdego sądu rozpoznającego sprawę do oceny czy określone przepisy rozporządzenia są zgodne z ustawą było i jest przyjmowane zarówno w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w tym względzie najdobitniej zostało wyrażone w postanowieniu z dnia 13 stycznia 1998 r. U. 2/97 (OTK z 1998 r. Nr 1, poz. 4), w którym Trybunał stwierdził, że ocena konstytucyjności i legalności przepisu rangi podustawowej może być dokonana przez sąd rozpatrujący sprawę indywidualną, w której przepis ten może być zastosowany. (...) Wielokrotnie w tej kwestii wypowiadał się także Naczelny Sąd Administracyjny (przykładowo można wskazać na uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 października 2000 r., OPK 13/00 - ONSA z 2001 r. z.2, poz. 63, z dnia 15 grudnia 2000 r., OPK 20-22/00 - ONSA z 2001 r. z. 3, poz. 104, z dnia 21 lutego 2000 r., OPS 10/99 - ONSA z 2000 r. z. 3, poz. 90, z dnia 22 maja 2000 r., OPS 3/00 - ONSA z 2000 r. z.4, poz. 136). Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, iż jest uprawniony do kontroli zgodności z Konstytucją RP przepisu § 18 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Wskazany wyżej wzorzec kontroli - art. 92 ust. 1 Konstytucji formułuje wymagania, którym muszą odpowiadać rozporządzenia. Zgodnie z nim "rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania". Przepis ten w zdaniu drugim określa kryteria upoważnienia ustawowego - musi ono mieć charakter szczegółowy pod względem podmiotowym (określać organ właściwy do wydania rozporządzenia), przedmiotowym (zakres spraw przekazanych do uregulowania) oraz treściowym (musi zawierać wytyczne dotyczące treści aktu). Tym samym rozporządzenia wydawane są na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. To znaczy, że w drodze upoważnienia ustawowego do prawotwórstwa administracyjnego nie może zostać przekazane uprawnienie do zmiany przepisów rangi ustawowej. Upoważnienia ustawowe nie mogą także delegować prawa do wkraczania w materię zastrzeżoną wyłącznie dla regulacji ustawowej. Wreszcie, wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przepisy prawne o charakterze wykonawczym winny wynikać wyraźnie z treści dyspozycji ustawowych i służyć ich realizacji. Ustawowe upoważnienie do wydania aktu wykonawczego nie może więc mieć charakteru blankietowego i pozostawiać organowi władzy wykonawczej zbyt daleko idącej swobody kształtowania merytorycznych treści rozporządzenia. Musi ono określać wytyczne dotyczące treści aktu, tak aby wyraźny był zamiar ustawodawcy co do kierunku rozstrzygnięć przyjętych w akcie wykonawczym (zob. też wyrok TK z 24 września 2013 r., sygn. K 35/12 i powołane tam orzecznictwo, OTK ZU nr 7/A/2013, poz. 94).

Delegacja ustawowa do wydania Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zawarta jest w art. 59 ust. 15 i art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 59 ust. 15 w/w ustawy minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze rozporządzenia, inne wymagane dowody stanowiące podstawę przyznania i wypłaty zasiłków. Natomiast w myśl art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jeżeli do wypłaty zasiłku obowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, płatnik składek przedkłada zaświadczenie zawierające zestawienie składników wynagrodzenia lub przychodu, stanowiących podstawę wymiaru zasiłku, którego wzór określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.

Art. 59 ust. 15 daje ministrowi kompetencję do określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków. Natomiast § 18 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, mimo, iż w swym brzmieniu posługuje się słowem „dowód”, w rzeczywistości nie dotyczy dowodu. Przewiduje bowiem konieczność wystąpienia z wnioskiem w określonym terminie. W postępowaniu administracyjnym pojęcie dowodu zostało określone w art. 75 § 1 KPA, zgodnie, z którym jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. W języku polskim słowo "dowód" ma wiele znaczeń. Dowodem może być "okoliczność, rzecz dowodząca czegoś, przemawiająca za czymś, świadcząca o czymś, wskazująca na coś; oznaka czegoś, potwierdzenie, uzasadnienie, świadectwo", ale także "środek służący do wykazania prawdziwości okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy" (Słownik języka polskiego..., t. I, s. 415). Dowodem nie może być więc wniosek inicjujący postępowanie w sprawie, ani tym bardziej oświadczenie pracodawcy.

Zdaniem Sądu Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wprowadzając przesłankę nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego jak i urlopu rodzicielskiego, to jest złożenie wniosku o zasiłek w określonym terminie oraz zaświadczenia płatnika składek, przekracza delegację ustawową , w zakresie przedmiotowym, do jego wydania. Dlatego też, w/w rozporządzenie, jako wykraczające poza delegację ustawową nie jest zgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Zdaniem Sądu, nie można uznać, iż dowody określone w § 18 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynikają z regulacji zawartej w kodeksie pracy. Przepisy rozporządzenia określają inne niż przepisy kodeksu pracy dowody stanowiące podstawę przyznania zasiłku macierzyńskiego za dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczona spełniła określone ustawą warunki do nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego, to jest urodziła dziecko w trakcie ubezpieczenia chorobowego, nie upłynął termin do złożenia wniosku, a więc nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego i sąd orzekł, jak w wyroku.

Mając na uwadze powyższe oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC orzeczono jak na wstępie.

Apelację wniósł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1/ § 18 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2014.1594) w związku z art. 59 ust. 15 oraz art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159) przez jego błędną wykładnię w wyniku przyjęcia: niekonstytucyjności przedmiotowej regulacji prawnej i braku prawnego obowiązku przedłożenia zaświadczenia pracodawcy o okresie udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zaświadczenia pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego podczas gdy przedmiotowe zaświadczenia są dowodami, stanowiącymi podstawę przyznania i wypłaty spornego zasiłku,

2/ art. 3 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.2016.293) przez jego niezastosowanie w sprawie.

2. Naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 227 kpc. i art. 233 § 1 kpc., polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w wyniku błędnego przyjęcia, że treść w/w. materiału ;dowodowego uzasadnia przyznanie spornego zasiłku w sytuacji gdy takich podstaw nie było- w tym zakresie pominięcie treści wniosku ubezpieczonej z dnia 04.08.2015r, i braku oświadczenia pracodawcy, zatrudniającego ubezpieczoną, o wyrażeniu zgody na dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski, co skutkowało nie rozpoznaniem istoty sporu, a które to w/w, uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wnosił o:.

1. Zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania.

Ewentualnie:

2. Uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego jej rozpoznania.

3. Zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając apelację podał:

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zmienił sporną decyzję organu rentowego zgodnie z żądaniem ubezpieczonej i wskazał na niekonstytucyjny charakter regulacji prawnej, będącej podstawą wydania w/w. decyzji.

Z takim stanowiskiem Sądu nie sposób sie zgodzić.

Zdaniem Apelującego Sąd meriti naruszył prawo materialne i dokonał błędnej wykładni przepisu § 18 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2014.1594) w związku z art. 59 ust. 15 oraz art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159), zgodnie z którym; dowodami stanowiącymi podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w razie gdy zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie takiego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego, są: 1) zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd meriti, uznając w/cyt. regulację prawną za niekonstytucyjną, wyinterpretował z niej brak prawnego obowiązku przedłożenia zaświadczenia pracodawcy o okresie udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. W ocenie organu rentowego taka interpretacja zaprezentowana przez Sąd jest wadliwa, albowiem w/cyt. regulacja w sposób jednoznaczny określa dowody, tj. w/w. zaświadczenia, będące podstawą przyznania i wypłaty spornego zasiłku. Co więcej, ustawodawca wskazał na zaświadczenie pracodawcy, potwierdzające okres udzielonego urlopu, a więc , uprzednio przyznanego i zaakceptowanego przez pracodawcę. Powyższego Sąd w wywodach nie uwzględnił.

Zdaniem Apelującego bezzasadnym jest zważenie Sądu o niekonstytucyjności w/cyt. regulacji prawnej. W tym zakresie Sąd meriti pominął istotną treść art. 3 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.2016.293), zgodnie z którym: Trybunał orzeka w sprawach zgodności: ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. Przedmiotowa kompetencja należy do wyłącznej właściwości Trybunału Konstytucyjnego. Niezależnie od powyższego Apelujący wskazuje, że w/w. Rozporządzenie zostało wydane w oparciu o jednoznaczną w treści delegację ustawową, tj. na podstawie art. 59 ust. 15 oraz art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159), co przeczy wywodom Sądu na temat przekroczenia delegacji ustawowej, w zakresie przedmiotowym, do jego wydania.

Sąd naruszył także przepisy art. 227 kpc, i art. 233 § 1 kpc., albowiem bezzasadnie pominął treść wniosku ubezpieczonej z 04.08.2015r. i brak oświadczenia pracodawcy o wyrażeniu zgody na dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski. Powyższe skutkowało nie rozpoznaniem istoty sporu i miało wpływ na wynik sprawy.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Potwierdził sie zarzut błędnej wykładni & 18 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02.04.2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( Dz. U. poz. 159 tekst jednolity z 2014 r. )

Sąd I instancji uznał, że w/w przepis rozporządzenia był niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ przekraczał delegację ustawową określoną w ustawie zasiłkowej. Nie kwestionując prawa Sądu Rejonowego do oceny konstytucyjności aktów prawnych niemających rangi ustawy, Sąd Okręgowy stwierdza, że taka ocena musi być dokonywana bardzo rozważnie, w szczególności po sprawdzeniu czy Trybunał Konstytucyjny nie dokonał już oceny danego aktu prawnego i ustaleniu, czy ta ocena nie ma odniesienia do rozpoznawanej sprawy.

W związku z tym Sąd Okręgowy stwierdził, iż Sąd I instancji całkowicie pominął w swoich rozważaniach o niekonstytucyjności tego przepisu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.03.2015 r. wydany w sprawie P 42/13. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny uznał, że: § 18 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1594), w brzmieniu obowiązującym od 9 maja 2012 r. do 25 listopada 2013 r., w zakresie, w jakim określa termin do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, jest zgodny z art. 59 ust. 15 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159) oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. § 20 pkt 3 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim określa termin do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, jest zgodny z art. 59 ust. 15 ustawy powołanej w punkcie 1 oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

W ocenie Sądu II instancji ocena dokonana przez Trybunał Konstytucyjny odnosi się do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy. Istotne było bowiem to, że Trybunał uznał, iż jego orzeczenie ma znaczenie również dla okresu od dnia 26 listopada 2013 r. do 31 grudnia 2015 r., ponieważ nowelizacja rozporządzenia obowiązująca od dnia 26 listopada 2013 r. miała wyłącznie charakter redakcyjny.

Sąd Okręgowy zwraca również uwagę na ocenę obowiązków nałożonych na ubezpieczonych niebędących pracownikami która odnosi się do samych zasad poprawnej legislacji i w ocenie Sądu II instancji dotyczy również & 18 ust. 1 rozporządzenia, który zresztą korzysta z domniemania konstytucyjności.

Trybunał Konstytucyjny we wskazanym wyroku odniósł się do sytuacji prawnej pracowników ubiegających się o zasiłek macierzyński. W uzasadnieniu wyroku stwierdził, co następuje: ponieważ art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej (w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą) przewiduje, że zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, wypadało wpierw przeanalizować przepisy kodeksowe, które dotyczą udzielania dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Otóż bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze określonym w art. 182 ¹ § 1 kodeksu pracy. Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; pracodawca jest przy tym obowiązany uwzględnić wniosek pracownika ( art. 182 ¹ § 3 kodeksu pracy). Z kolei bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze określonym w art. 182 ^1a § 1 kodeksu pracy. Udziela się go także na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; i tym razem pracodawca winien uwzględnić wniosek pracownika ( art. 182 ^1a § 4 kodeksu pracy). "Za czas" dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych odrębnymi przepisami ( art. 184 kodeksu pracy) - są nimi aktualnie przepisy ustawy zasiłkowej oraz odpowiednich aktów wykonawczych. Z uwagi na krótką vacatio legis ustawy zmieniającej zachowanie przewidzianych w kodeksie pracy terminów złożenia wniosku o wydłużenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz udzielenie urlopu rodzicielskiego mogło być utrudnione lub wręcz niemożliwe. Dlatego w jednym z przepisów przejściowych ( art. 29 ustawy zmieniającej) prawodawca wyjątkowo pozwolił pracownikom występować: 1) o wydłużenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego - do dnia zakończenia udzielonego wcześniej dodatkowego urlopu macierzyńskiego, zaś 2) o udzielenie urlopu rodzicielskiego - do dnia zakończenia udzielonego wcześniej dodatkowego urlopu macierzyńskiego. W każdym jednak przypadku spóźnienie się z wnioskiem choćby o jeden dzień - złożenie go zatem np. w dniu mającym rozpoczynać okres wydłużonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego - powodowało wygaśnięcie uprawnienia do nich, a zważywszy na treść art. 184 kodeksu pracy i przepisy ustawy zasiłkowej, skutkowało również utratą prawa do zasiłku macierzyńskiego. Pozostawało odnotować, że na gruncie powołanych przepisów okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu rodzicielskiego musi przypadać bezpośrednio po zakończeniu jego pobierania z tytułu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a okres wypłaty zasiłku z tego ostatniego tytułu - bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku z tytułu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Pracownik winien to uwzględnić, wskazując we wniosku urlopowym początkową datę kolejnego urlopu, a zwłaszcza obliczając upływ terminu jego złożenia.

Z powyższych rozważań Trybunału Konstytucyjnego należało wywieźć wniosek o konieczności osobnego rozważenia sytuacji prawnej osoby uprawnionej do zasiłku macierzyńskiego, będącej pracownikiem w zależności od tego czy ubiega się o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, czy zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego. Przy czym biorąc pod uwagę chronologię, utrata przez taką osobę prawa do zasiłku za okres wcześniejszy, pozbawia ją prawa do zasiłku za okres kolejny.

Analiza przepisów Kodeksu pracy, ustawy zasiłkowej oraz rozporządzenia prowadziła do wniosku, że obowiązek uzyskania zaświadczenia pracodawcy odnośnie udzielnego urlopu dotyczy wyłącznie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Nie dotyczy zatem urlopu macierzyńskiego. W zakresie prawa do tego urlopu zastosowanie miał bowiem & 9 rozporządzenia stanowiący, że: dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego jest:

1) zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku określające przewidywaną datę porodu - za okres przed porodem;

2) skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem - za okres po porodzie.

Nie ulegało wątpliwości, że ubezpieczona taki dowód, czyli akt urodzenia dziecka złożyła i dlatego nie było podstaw do odmowy jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego.

Sąd Rejonowy i organ rentowy nie zastosował tych zasad uznając, iż ubezpieczona złożyła wyłącznie wniosek o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i okres urlopu rodzicielskiego.

Prawdą jest, że traktując sprawę formalistycznie, istotnie taka była treść wniosku ubezpieczonej złożonego 04.08.2015 r. Nie ulegało jednak wątpliwości, że wniosek ten zawierał akt urodzenia dziecka potwierdzający, że poród miał miejsce w dniu 28.07.2015 r. W ocenie Sądu Okręgowego powinno skłonić to pozwanego do wyjaśnienia o który urlop macierzyński w rzeczywistości skarżącej chodziło. Organ rentowy jako organ administracji publicznej podlega zasadom wynikającym z Kodeksu postępowania administracyjnego. Dlatego przed wydaniem decyzji pozbawiającej wnioskodawczynię jakiejkolwiek pomocy po urodzeniu dziecka, powinien pouczyć ją o prawie do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, co do którego nie miała obowiązku przedkładania jakichkolwiek zaświadczeń od pracodawcy. Pozwany obowiązków wynikających z przepisów art. 9 i art. 10 K.p.a. nie dochował i dlatego wydana decyzja i wyrok Sądu Rejonowego były obarczone błędem co do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego.

Dlatego na podstawie art. 386 & 1 k.p.c. wyrok Sądu Rejonowego należało zmienić jak w pkt. I sentencji wyroku oraz w tym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanego jako bezzasadną oddalić, jak w pkt. II sentencji wyroku.

Nie ulegało natomiast wątpliwości, że w zakresie dotyczącym zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i okres urlopu rodzicielskiego decyzja pozwanego była prawidłowa. W przeciwieństwie bowiem do okresu urlopu macierzyńskiego, w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego istniał bezwzględny obowiązek przedłożenia zaświadczenia pracodawcy o którym mowa w & 18 pkt. 1 rozporządzenia. Bezspornie ubezpieczona tego obowiązku nie dochowała i dlatego nie mogła otrzymać prawa do zasiłku macierzyńskiego za te okresy. W tym kontekście rozumowanie Sądu Rejonowego nie było trafne. Wywodził on bowiem prawo do zasiłku macierzyńskiego za te okresy z faktu braku kontaktu skarżącej z pracodawcą, czyli okoliczności niezależnej od wnioskodawczyni. Tymczasem wskazane wyżej przepisy całkowicie ignorują przyczyny niezłożenia w terminie zaświadczenia od pracodawcy, stanowiąc jedynie, iż jego nieprzedłożenie skutkuje pozbawieniem wnioskodawcy prawa do zasiłku macierzyńskiego. Dlatego brak kontaktu z pracodawcą nie mógł usprawiedliwiać niewykonania obowiązków dotyczących prawa do zasiłku macierzyńskiego, którego otrzymanie jest uzależnione od wydania przez niego zaświadczenia. Bierność pracodawcy mogłaby jedynie skutkować jego odpowiedzialnością cywilną za szkodę doznaną przez ubezpieczoną, ale z pewnością nie przyznaniem jej prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Rozumowanie Sądu II instancji wzmacnia argumentacja Trybunału Konstytucyjnego zawarta w cytowanym wyroku z dnia 24.03.2015 r.

Dlatego należało na podstawie art. 477 ¹⁴ & 1 k.p.c. orzec jak w pkt. I in fine sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. uznając, że niesłuszne pozbawienie ubezpieczonej świadczeń w okresie po urodzeniu dziecka i bezduszne postępowanie organu rentowego w tym zakresie stanowiło szczególną okoliczność uzasadniającą odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu w zakresie w jakim przegrywała spór sądowy.

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik