Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 maja 2016 roku

sprawy z odwołania T. K.

od decyzji z dnia 28 grudnia 2015 roku znak (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

oddala odwołanie.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 115/16 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 grudnia 2015 r., znak: ENMS/6/011022594, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił T. K. prawa do emerytury.

Ubezpieczony T. K. złożył odwołanie od tej decyzji. Podniósł, że legitymuje się wystarczającym stażem pracy w warunkach szczególnych albowiem w okresie od 23.07.1973 r. do 31.05.1992 r. pracował jako kierowca pojazdu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Nadto okres odbywania zasadniczej służby wojskowej w latach 1973 – 1975 oraz okres 3 miesięcy pracy w kanałach remontowych również winien być mu wliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że skarżący nie udokumentował wymaganego 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Uznane w postępowaniu VI U 1005/13 okresy od 3.11.1975 r. do 30.11.1985 r. oraz od 1.12.1988 r. do 31.05.1992 r. okazały się być niewystarczające albowiem ich łączna suma to 13 lat, 6 miesięcy i 28 dni.

Sąd ustalił, co następuje:

T. K. urodził się (...) Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W dniu 26.11.2015 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 28.12.2015 r. organ rentowy odmówił mu prawa do tego świadczenia.

Ubezpieczony legitymuje się łącznym okresem ubezpieczenia wynoszącym 25 lat. W warunkach szczególnych zatrudniony był przez okres 13 lat, 6 miesięcy i 28 dni.

częściowo bezsporne, a nadto dowody:

w aktach sprawy VI U 1005/13: dokumenty w aktach osobowych k. 23-100, wyjaśnienia ubezpieczonego k. 103, zeznania świadka T. P. k. 102, zeznania świadka H. R. k. 102

odpis wyroku z uzasadnieniem w sprawie IV P 159/14 k. 11-13

dokumenty w aktach organu rentowego, tom I: świadectwo pracy k. 4

zeznania ubezpieczonego T. K. k. 38-38v

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawie ustalić należało, czy ubezpieczony T. K. posiada wymagany staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748; dalej jako ustawa) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym artykułem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako rozporządzenie). Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie może uprawniać do emerytury wcześniejszej, wymienione są w wykazach A i B stanowiących załączniki do rozporządzenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z treści przytoczonych przepisów wynika zatem, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r., III UK 92/11).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić trzeba, że ubezpieczony nie udokumentował wymaganego 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Podkreślić należy, że dokumenty zawarte w aktach osobowych skarżącego były już przedmiotem analizy Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie VI U 1005/13 i na podstawie tych dokumentów sąd ten ustalił, iż skarżący wykonywał pracę w warunkach szczególnych jako kierowca samochodu ciężarowego przez okres 13 lat, 6 miesięcy i 28 dni w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Postępowanie cywilne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się specyfiką, co ma swoje implikacje w zakresie funkcjonowania instytucji powagi rzeczy osądzonej, nadając tej instytucji walor, ograniczający jej praktyczne znaczenie. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem sprawami cywilnymi jedynie w ujęciu formalnym (art. 1 K.p.c.) gdyż w sprawach tych postępowanie sądowe nie jest inicjowane wniesieniem pozwu lecz odwołania od decyzji organu rentowego. Co do zasady, wydanie decyzji przez organ rentowy powoduje możliwość wszczęcia postępowania cywilnego, chociażby dotyczyła ona ponownie tego samego świadczenia, które było już przedmiotem sporu w poprzednio toczącym się procesie. Przedmiotem postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest bowiem kontrola określonej decyzji. Wydanie przez organ rentowy kolejnej decyzji otwiera drogę do wniesienia odwołania, a więc do wszczęcia nowego postępowania cywilnego. Odwołanie od nowej decyzji organu rentowego podlega merytorycznemu rozpoznaniu zgodnie z zasadą przewidzianą w art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121). Podzielić należy stanowisko judykatury, zgodnie z którym wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu, wszczętego w wyniku wniesionego od niej odwołania, uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania. Prawomocny wyrok rozstrzygający o braku prawa do świadczenia emerytalnego nie jest przeszkodą do wystąpienia z kolejnym wnioskiem o to samo świadczenie wówczas, gdy po uprawomocnieniu się wyroku nastąpiły nowe okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia sądowego mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego. Zmiana okoliczności jaka nastąpi po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu ubezpieczeń społecznych otwiera stronie drogę do ponownego rozpoznania sprawy w postępowaniu cywilnym (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 nr 7, poz. 117, wyrok z dnia 4 grudnia 2007 r., I UK 159/07, Lex nr 863930). W przypadku wystąpienia przez ubezpieczonego z ponownym wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury w wieku wcześniejszym w pierwszej kolejności organ rentowy winien zbadać przesłanki dopuszczalności złożenia takiego wniosku. Organ rentowy może wydać decyzję w której ponownie odmówi przyznania dochodzonego roszczenia, jeśli nowe okoliczności lub dowody nie pozwalają na stwierdzenie powstania po stronie zainteresowanego prawa do tego świadczenia. W tym przypadku mamy do czynienia z nową decyzją organu rentowego, od której odwołanie inicjuje nową sprawę cywilną, i która nie podlega odrzuceniu z mocy art. 199 § 1 K.p.c. z uwagi na powagę rzeczy osądzonej w jej znaczeniu negatywnym (formalnym). Pozostaje natomiast kwestia pozytywnego (materialnego) skutku rzeczy osądzonej wyrokiem zapadłym między tymi samymi stronami w sprawie o to samo świadczenie emerytalne lub rentowe, nakazujący przyjęcie, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak stwierdzono to w tymże prawomocnym wcześniejszym wyroku. Jeśli zatem w oparciu o zgromadzony materiał dowody sąd rozpoznający poprzednią sprawę ustalił konkretny stan faktyczny, w odniesieniu do którego dokonał subsumcji przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę prawną rozstrzygnięcia o prawie do świadczenia emerytalnego, to w razie wystąpienia ubezpieczonego z kolejnym wnioskiem o przyznanie tego świadczenia, opartego na tej samej podstawie faktycznej i prawnej, zachodzi powaga rzeczy osądzonej w jej pozytywnym aspekcie, wykluczając ponownie badanie tej samej kwestii. Prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do emerytury ma zatem powagę rzeczy osądzonej w sprawie z odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy jeżeli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w uprzednim prawomocnym wyroku sądu. Natomiast wyrok w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeśli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1984 r., III URN 131/83, OSNCP 1984 nr 10, poz. 177). Powaga rzeczy osądzonej w rozumie art. 366 K.p.c. dotyczy tylko tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydanie decyzji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2005 r., II UK 61/05, OSNP 2006 nr 23 – 24, poz. 371). Jeśli zostaną spełnione przesłanki tj. wnioskodawca powoła nowe okoliczności lub przedstawi nowe dowody mające znaczenie dla oceny jego prawa do świadczenia, sąd ubezpieczeń społecznych może dokonać odmiennych niż w poprzednim postępowaniu sądowym ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy i tę nową podstawę faktyczną roszczeń ubezpieczonego poddać ocenie.

Ubezpieczony występując z kolejnym wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach nie wskazał na zmianę okoliczności zaistniałą po wydaniu poprzedniej decyzji odmownej organu rentowego, od której odwołanie zostało oddalone prawomocnym wyrokiem sądowym, lecz domagał się ponownej oceny jego prawa do dochodzonego świadczenia z uwzględnieniem okresu zatrudnienia uprzednio niezaznanego za pracę w szczególnych warunkach. Z treści zeznań złożonych przez ubezpieczonego w dniu 17.05.2016 r. w żaden sposób nie wynika, by w innych okresach których sąd nie uznał w poprzednim postępowaniu sądowym, wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Z dokumentów złożonych do akt sprawy wynika jednoznacznie, że w spornym okresie skarżący pracował zarówno jak mechanik jak i kierowca pogotowia technicznego, i nawet jeśli w tym samym czasie skarżący wykonywał pracę kierowcy to nie można przyjąć, iż pracę kierowcy świadczył stale i w pełnym wymiarze godzin pracy. Nadto ubezpieczony podnosił, że przez okres 3 miesięcy wykonywał pracę w warunkach szczególnych w kanałach remontowych. Niemniej jednak w trakcie zeznań skarżący wskazał, że wykonywał tę pracę jedynie w okresach, gdy nie mógł wykonywać pracy kierowcy. Brak miarodajnych dowodów umożliwiających precyzyjne ustalenie okresu zatrudnienia skarżącego w kanałach remontowych i zakresu czynności przez niego wykonywanych, nie pozwalają na wliczenie tego okresu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane w ugruntowanym już orzecznictwie Sądu Najwyższego jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75).

Na marginesie jedynie wskazać należy, iż nawet przy wliczeniu skarżącemu okresu 3 miesięcy wykonywania pracy w kanałach remontowych, ubezpieczony nadal nie spełniałby warunków na nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, bowiem legitymowałby się łącznym okresem pracy w warunkach szczególnych wynoszących 13 lat, 9 miesięcy i 28 dni.

Okres odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej w latach 1973 – 1975 również nie mógł zostać wliczony skarżącemu do okresu pracy w warunkach szczególnych. Jak wynika z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie VI U 1005/13, przed podjęciem zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony nie pracował w warunkach szczególnych. W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r. (II UZP 6/13, OSNP 2014/3/42) Sąd Najwyższy wskazał na możliwość uwzględnienia okresu służby wojskowej odbywanej pod rządami art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.). W okresie odbywania służby wojskowej przez ubezpieczonego zasadniczo gwarantował on pracownikowi, po spełnieniu warunków w niej wskazanych (określonych w art. 106 ust. 1), wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeśli po odbyciu zasadniczej służby wojskowej podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategoria zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, czas odbywania zasadniczej służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Oznacza to, że w powyższych okolicznościach taki okres służby wojskowej jest nie tylko okresem służby ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia. Ubezpieczony, jak wskazano wyżej, przed rozpoczęciem służby wojskowej nie był zatrudniony w warunkach szczególnych. Tymczasem możliwość zaliczenia okresu służby wojskowej jest uzależniona od tego, czy osoba zainteresowana przed rozpoczęciem służby pracowała w warunkach szczególnych a po jej zakończeniu, podjęła zatrudnienie w tych samych warunkach w tym samym zakładzie pracy.

Na marginesie wskazać należy, że uchwała Sądu Najwyższego, na którą powołuje się ubezpieczony tj. uchwała z dnia 16 października 2013 r. II UZP 6/13 dotyczy sytuacji, w której ubezpieczony bezpośrednio przez rozpoczęciem odbywania zasadniczej służby wojskowej zatrudniony był w warunkach szczególnych, a zatem argumentacja prawna zastosowana przez Sąd Najwyższy w tej uchwale, w tym zakresie nie znajduje zastosowania w przedmiotowej sprawie.

Na okoliczność ustatecznia czy ubezpieczony spełniał warunki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, sąd przeprowadził dowody z dokumentów w aktach sprawy VI U 1005/13, wyroku i uzasadnienia Sądu Rejonowego w Słubicach z dnia 9 marca 2015 r. (IV P 159/14) i zeznań ubezpieczonego T. K.. Zeznaniom skarżącego sąd nie dał wiary albowiem nie znalazły one potwierdzenia w dokumentach zgromadzonych w sprawie i ustaleniach poczynionych w sprawie VI U 1005/13. Istnieją rozbieżności między zapisami w aktach osobowych a wyjaśnieniami wnioskodawcy. Wobec takiej rozbieżności sąd dał wiarę w pierwszym rzędzie dokumentom zawartym w aktach osobowych, z których wynika, że w spornym okresie świadczył on jednocześnie pracę mechanika i kierowcy. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd co do tego, iż same zeznania stron i świadków składane w toku sprawy o wcześniejszą emeryturę nie są wystarczające dla ustalenia czy ubezpieczony w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach, a w pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia (por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 1632/12, LEX nr 1353726). Zatem zeznania składane w toku sprawy o świadczenie emerytalne winny korelować z danymi z dokumentacji pracowniczej i wyjaśniać brakujące dane lub rozbieżności z dokumentacji, co w powyższym przypadku nie zachodzi.

T. K. posiada 25 letni staż pracy w warunkach szczególnych, nie należy do OFE. Na dzień 1 stycznia 1999 r. nie legitymuje się jednak stażem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym minimum 15 lat. Tym samym nie spełnił on przesłanki do nabycia prawa do emerytury.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności, i tak zgodnie z art. 6 K.c. obowiązek dowodzenia powoływanych przez stronę okoliczności koresponduje z wyrażoną w art. 232 K.p.c. zasadą inicjatywy procesowej stron. Ubezpieczony z tego obowiązku się nie wywiązał i nie wykazał, że świadczył przez ponad 15 lat pracę w warunkach szczególnych. Tymczasem podkreślić należy, że to strony procesu, a nie sąd są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i to one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 K.p.c. oddalił odwołanie.

SSO Tomasz Korzeń